De uitnodiging was al veelbelovend. Willen jullie ons ontmoeten?, stond er in sierlijke letters op de fraai vormgegeven flyer. Daaronder: als kunstenaarsfamilie die net naar Nederland is verhuisd, nodigen wij u uit bij ons thuis. HEERLIJKE SMAKEN / KOFFIE THEE / PROMOTIEFILM / WORKSHOP. Twaalf buren op de galerij hadden dit onder hun deur gevonden, er hing er ook ééntje bij de lift. Ik was benieuwd met welke verwachtingen de zeven geïnteresseerden, die hier zaterdag 23 september tussen 11 en 13:00 de tijd voor namen, aanbelden.
Ikzelf had de flyer per Whatsapp ontvangen, de manier waarmee we inmiddels al een kleine vier maanden gewend zijn te communiceren. Als trajectbegeleider van statushouders is taal dé grote barrière. Maar Google Translate (en andere vertaal apps) weten die op indrukwekkende wijze te slechten. Ik schrijf m’n berichtje in het Nederlands, deze wordt geknipt en in de vertaalapp geplakt, wel of niet begrepen en andersom in die vertaalapp in eigen taal beantwoord, waarna de vertaling weer op mijn scherm oplicht. Kwestie van seconden. Als we live contact hebben en onze boodschappen in de app inspreken (om ze daarna aan elkaar te laten lezen), ontstaat het begrip niet veel sneller. Oogcontact en de lichaamstaal zijn live uiteraard wel van onbetaalbare aanvullende waarde. Er bestaat nog geen app die eventjes snel een vertrouwensrelatie opbouwt.
Laat dat laatste maar aan dit kunstenaarsstel over. Stralend worden de buren in de deuropening tegemoet getreden. Zelden zag ik een vanzelfsprekender gebaar waarbij, al wijzend op de bezoekende schoenen, vriendelijk wordt verzocht deze uit te doen. Op sokken wordt men de keuken in geleid, waar ruim twee meter blad vol schalen staat met de heerlijkste Turkse delicatessen. Met een vol papieren bord en vorkje in de ene en een glaasje thee, koffie of limonade in de andere hand, wordt de weg naar de woonkamer vervolgd. Het plaatsnemen gaat vergezeld van vele aardige complimenten. ‘Weet u wat, mijnheer, we horen onze nieuwe buren helemaal niet’. ‘We vonden het zo attent, dat ze een kaartje in de bus hadden gedaan met de boodschap dat het laminaat leggen weleens voor overlast kon zorgen.’ Het is smetteloos ingericht, vinden ze unaniem. Ik doe er een schepje bovenop door uit te leggen, dat ze het voor elkaar hebben gekregen met tweedehands Ikea spullen via marktplaats.
Zit iedereen? Dan kan de promotiefilm van start. Op het televisiescherm stelt het kunstenaarsduo zichzelf en hun werk in een paar minuten voor. Wetteloosheid in Turkije heeft het echtpaar zes lange jaren van elkaar gescheiden, uiteindelijk was de vlucht de enige optie. Met lege handen, maar hoofden niet minder vol dromen zijn ze in Nederland aangekomen. Anderhalf jaar en negen verblijfslocaties verder, zijn ze blij in dit appartement in Sliedrecht te mogen blijven. Overal is zij doorgegaan met kunst maken en hij met netwerken en marketen ervan. Ze zijn in ons land aangesloten bij een landelijk multicultureel kunstenaarsgezelschap en hebben er al zeven tentoonstellingen en talloze workshops georganiseerd.
Mijn eerste ontmoeting met dit stel was ook in dit appartement. Toen kaal en leeg, een paar dagen voor het tekenen van het huurcontract. Ze wilden het graag van te voren zien en de maten meten. Van bekenden uit Rotterdam, die hun in dit traject waren voorgegaan, wisten ze hoe krap de tijd is om het huis in te richten, voordat de kamer in het AZC moet worden verlaten. Veertien dagen, waarvan er nog een paar verloren gaan omdat de lening voor inrichting pas kan worden aangevraagd met een ondertekende huurovereenkomst.
De vragen, die dit kunstenaarsstel bij die eerste rondleiding stelden, gaven mij de indruk dat ze zeer goed op de hoogte waren van wat ze in hun positie mogen verwachten. Des te meer verraste de vraag of ik niet een huis met een tuin voor ze kon regelen, in plaats van deze flat op vier hoog. Reden? De verf waarmee mevrouw werkt is giftig. Te lang hieraan worden blootgesteld worden ongezond. Ik liet de kelderruimte nog zien, maar alhoewel verrassend ruim, bood dit niet de oplossing: geen raam. Ik legde geduldig uit, dat ze met de huidige woningnood in Nederland al heel blij mochten zijn met wat hen aangeboden is. Ze accepteerden dit even vriendelijk als ze altijd in de omvang weten te blijven, maar verzochten me toch dringend te doen wat in mijn macht ligt om een passende atelierruimte te vinden; een apart atelier, dat mocht ook. Onredelijke verwachtingen of door opportunisme gedreven hoop? Ik wist het toen niet.
Nu we voldaan van baklava en koffie met alle buren langzaam over de galerij schuiven (de gemiddelde leeftijd is dik in de zeventig, misschien wel tachtig, het oudste stel is 93 en 91), is het antwoord voor mij compleet duidelijk: Nee, ze koesterden geen valse verwachtingen, maar waren en zijn gedreven door hoop en geloof in eigen kunnen. Bovendien: vragen staat vrij.
Mijn macht is beperkt, statushouders moeten de woning die ze aangeboden krijgen simpelweg accepteren, maar ik denk graag mee. Dus schakelde ik een collega in, die van meedenken haar beroep heeft gemaakt. Zo ontvouwde ik, ruim een maand na hun inschrijving als Baggeraars, het plan over hoe het stel in Dor- en Sliedrecht een netwerk zou kunnen opbouwen. Want alleen een netwerk van zielsverwanten zou mogelijk kunnen lijden tot het vinden of delen van een atelier. Luister goed: dit kan vele jaren duren. Het plan was divers, hun reactie enthousiast. Zo stralend, dat ik toch weer begon te herhalen dat ze ook de taal nog moeten leren, inburgeren en bovendien twee puberdochters op te voeden en begeleiden hebben in hun lastige proces van aanpassingen aan ons kikkerlandje…
Netwerk opbouwen kan ook door workshops te geven. Om daarbij met je buren te beginnen had het stel zelf verzonnen. Dat burendag daarvoor een passende dag kan zijn, kwam weer uit de koker van mijn collega. Vandaag was het zover. Aangekomen in de hal bij de lift gaat mevrouw achter een tafel staan met een bak water en vele kleuren potjes verf. Geen gewoon water, vertaalt een vriend die nog in het AZC woont en goed Engels spreekt. Er zit vocht in, afkomstig van het gal van een dier. Verfdruppels in verschillende kleuren kunnen in dit water met diverse technieken tot prachtige kleurpatronen worden geroerd. De presentatie levert de nodige Ooh’s en Aah’s op. Hoe vlekkeloos dit patroon uiteindelijk door een wit vel speciaal papier wordt opgezogen, maakt de steeds hartelijkere buren zelfs lichtelijk uitbundig. Ebru Kunst heet het, de Turkse benaming van de eeuwenoude kunstvorm ‘papier marmeren’. Deze club bejaarden heeft zoiets in ieder geval nog nooit gezien en geven elkaar ovationeel applaus, na ieders eerste poging.
“Wat een fijne mensen. Daar zijn we heel blij mee, zeg, je weet toch nooit wie er op je galerij komt wonen”, krijg ik bij het afscheid van diverse buren te horen. En “zoiets hebben we nog nooit meegemaakt hier bij de lift.” Ik voel de dankbaarheid en heb overduidelijk antwoord op mijn vraag bij hun binnenkomst. Twee uur zijn gevlogen. Jammer dat het al voorbij is. De mevrouw van 93 draait zich kwiek nog een keer om, voordat ze de galerij opstapt: “Nou tot ziens, hoor, jullie zijn bij ons ook altijd welkom!”